اعمال شبهای قدر
اعمال شبهای قدر بر دو نوع است: اعمالی که در هر سه شب انجام می شود و به اعمال مشترک معروف است و اعمالی که مخصوص هر یک از شبهای مبارک نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است.
اعمال مشترک شب های قدر:
１) غسل کردن
２) این شبها را شب زنده داری کند. از امام باقر علیه السلام نقل شده است : هرکس شب قدر را احیا کند، گناهانش آمرزیده مى‌شود، اگرچه به شماره‌ى ستارگان آسمان و هم‌وزن کوه‌ها و به پیمانه‌ى دریاها باشد.
(اقبال الاعمال، جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب بیست و سوم)
３) خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره‌ی توحید را خوانده و بعد از نماز هفتاد مرتبه گفته شود: اَستَغفُرِاللهَ وَ اَتوبُ اِلَیهِ.
４) قرآن مجید را باز کرده و در مقابل خود گرفته و دعای زیر را بخواند :
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ
خداى از تو درخواست مى‌کنم به حق کتاب نازل شده‌ات، و آنچه در آن است، و در آن است نام بزرگترت،
وَ أَسْمَاؤُکَ الْحُسْنَى وَ مَا یُخَافُ وَ یُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ
و نامهاى نیکویت و آنچه بیم‌انگیز است و امیدبخش، اینکه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهى
سپس هر حاجتی دارید از خدا طلب کند
5) قرآن را بر سر بگذارد و به این عبارات و اسامی، خدا را قسم بدهد:
اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ
پس ده مرتبه بگوید بِکَ یَا اللَّهُ (به حق خودت اى خداوند)....،و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ (به حق محمّد)....،و ده مرتبه بِعَلِیٍّ (به حق على)،و ده مرتبه بِفَاطِمَةَ (به حق فاطمه)....،و ده مرتبه بِالْحَسَنِ (به حق حسن)...،و ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ (به حق حسین).....،و ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (به حق على بن الحسین)....،و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (به حق محمّد بن على).....،و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (به حق جعفر بن محمّد )......،و ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (به حق موسى بن جعفر).....،و ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَى (به حق على بن موسى).....،و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (به حق محمد بن على).....، ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ (به حق على بن محمّد )....،و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (به حق حسین بن على).....، و ده مرتبه بِالْحُجَّةِ (به حق حجّت)
و پس از اینکه خدا را به این شکل قسم داد حاجات خود را طلب کند
چند نکته در مورد قرآن به سر کردن:
1) در مورد قرآن به سر کردن نظر برخی از علما این است که باید قرآن را به صورت باز شده و در حالتی که نوشته های آن به سمت آسمان باشد روی سر قرار داد.
2) کلمه قرآن در روایات و خود قرآن تنها به مصحف کامل گفته می شود لذا برای انجام این دستور العمل توصیه می شود یک قرآن کامل را بر سر بگذارید و از آنجا که معمولا این عمل مطابق با عرفی که در مساجد انجام می شود طولانی می شود بهتر است یک قرآن کوچک به همراه خود ببرید.
3) در این شبها که شب نزول قرآن است نسبت به حفظ حرمت قرآن نهایت مواظبت را بنماید و از قرار دادن آن بر روی زمین به ویژه در مراسم های مساجد که عبور و مرور افراد زیاد است خودداری کنید. تا خدای نکرده اثار سوء بی احترامی به قرآن متوجه شما نشود.
6) حضرت سید الشهّدا علیه السّلام را زیارت کند. در روایت آمده: هنگامى که شب قدر مى‌شود، منادى از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می‌دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین علیه السّلام آمده آمرزید.
7) صد رکعت نماز بجا آورد، که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، ده مرتبه «توحید» بخواند.
8) این دعا را بخواند:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَکَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَ سُوءا
خدایا شام کردم درحالى‌که براى تو تنها بنده کوچک و خوارى هستم، که براى خویش سود و زیانى را به دست ندارم، و نمیتوانم از خود پیش آمد بدى را بازگردانم،
أَشْهَدُ بِذَلِکَ عَلَى نَفْسِی وَ أَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتِی وَ قِلَّةِ حِیلَتِی
به این امر بر خویش گواهى مى‌دهم، و در پیشگاهت به ناتوانى و کمى چاره‌ام اعتراف مى کنم،
فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادى وفا کن،
وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَإِنِّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ
و آنچه را به من عنایت فرمودهاى کامل ساز، که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست خوار توام.
اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیا لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِکَ
خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودى، و نه فراموش کننده احسانت،
فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ لا آیِسا مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ] أَوْ ضَرَّاءَ
در آنچه عطایم نمودى، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانى طولانى گردد، چه در خوشى یا ناخوشى،
أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ
یا سختى، یا آسانى، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستى، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایى
9) در بعضى از روایات وارد شده: دعاى جوشن کبیر را در این سه شب بخواند.
10) صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام آنچه مقدور شود.
اعمال مخصوص شب نوزدهم:
1) صد مرتبه گفته شود:
"اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَ اَتوبُ اِلَیه"
۲) صد مرتبه گفته شود:
"اَللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ"
۳) خواندن دعاهای زیر:
دعای اول :
یَا ذَا الَّذِی کَانَ قَبْلَ کُلِّ شَیْ‌ءٍ ثُمَّ خَلَقَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ ثُمَّ یَبْقَى وَ یَفْنَى کُلُّ شَیْ‌ءٍ
اى آنکه پیش از هر چیز بوده سپس هر چیز را آفرید و او باقى است و هر چیز فانى شود
یَا ذَا الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‌ءٌ وَ یَا ذَا الَّذِی لَیْسَ فِی السَّمَاوَاتِ الْعُلَى وَ لاَ فِی الْأَرَضِینَ السُّفْلَى
اى آنکه بمانند او چیزى نیست اى آنکه در آسمانهاى بلند و نه در زمینهاى پست
وَ لاَ فَوْقَهُنَّ وَ لاَ تَحْتَهُنَّ وَ لاَ بَیْنَهُنَّ إِلَهٌ یُعْبَدُ غَیْرُهُ
و نه بالاى آنها و نه در زیر آنها و نه در میان آنها معبود به حقى که پرستش شود جز او نیست
لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لاَ یَقْوَى عَلَى إِحْصَائِهِ إِلاَّ أَنْتَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاَةً لاَ یَقْوَى عَلَى إِحْصَائِهَا إِلاَّ أَنْتَ
حمد مر تر است آن سپاس که جز تو کس نتواند آن را شمرد پس درود فرست بر محمد (ص) و آل محمد درودى که جز تو کس نتواند آن را شمرد
دعای دوم
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ
بار خدایا مقرر فرما در قضا و قدرت از امر حتمى که (کسى را از آن گریزى نیست و)
وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی الْقَضَاءِ الَّذِی لاَ یُرَدُّ وَ لاَ یُبَدَّلُ
در آنچه جدا کنى از امور حکیمانه در شب قدر و در قضایى که تغییر نمى کند و رد و بدل نمى شود
أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ
که بنویسى مرا از حاجیان بیت الحرامت آنان که حجشان قبول و کوشش آنان قدر دانى شود و آمرزیده گردد گناهانشان و جبران شود بدکرداریهایشان
وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ فِی رِزْقِی وَ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا
و مقرر فرما در آنچه قضا و قدر دارى که دراز باشد عمرم و فراخ کنى بر من روزیم را و بفرمایى با من چنین و چنان.
و بجاى این کلمه حاجت خود را ذکر کند
اعمال مخصوص شب بیست و یکم
1) زیاد صلوات فرستادن و سعى و کوشش در نفرین بر ظالمان آل محمد عَلیهمُ السلام و لعن بر قاتل امیرالمؤ منین علیه السلام و زیارت کردن امام علی (علیه السلام)
2) خواندن این دعا:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
اى خدا بر محمد و آل محمد درود فرست
وَ اقْسِمْ لِی حِلْماً یَسُدُّ عَنِّی بَابَ الْجَهْلِ وَ هُدًى تَمُنُّ بِهِ عَلَیَّ مِنْ کُلِّ ضَلاَلَةٍ وَ غِنًى تَسُدُّ بِهِ عَنِّی بَابَ کُلِّ فَقْرٍ
و مرا حلمى روزى گردان که به آن حلم درگاه جهالت را به روى من ببندى و هدایتى نصیب کن که بمنت و عنایتت هر گونه ضلالت را از من دور گردانى و بینیازى عطا کن که در فقر را از هر سویى بر من مسدود کنى
وَ قُوَّةً تَرُدُّ بِهَا عَنِّی کُلَّ ضَعْفٍ وَ عِزّاً تُکْرِمُنِی بِهِ عَنْ کُلِّ ذُلٍ
و نیرویى بخش که هر ضعف و ناتوانى را از من بازگردانى و عزتى مرحمت فرما که هر ذلت و خوارى را مبدل ببزرگوارى فرمایى
وَ رِفْعَةً تَرْفَعُنِی بِهَا عَنْ کُلِّ ضَعَةٍ وَ أَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّی کُلَّ خَوْفٍ وَ عَافِیَةً تَسْتُرُنِی بِهَا عَنْ کُلِّ بَلاَءٍ
و رفعت مقامى بخش که مرا از هر پستى و حقارت حفظ گرداند و آن ایمنى عطا کن که بآن ایمنى ترس و خوفى را از من دور سازى و عافیتى کرامت کن که هر بلا و مصیبت را از من دور گردانى
وَ عِلْماً تَفْتَحُ لِی بِهِ کُلَّ یَقِینٍ وَ یَقِیناً تُذْهِبُ بِهِ عَنِّی کُلَّ شَکٍ
و علمى عطا فرما که درگاه هر یقین را به روى من بگشایى و یقینى ده که هر شک و ریب را به آن از دلم زایل گردانى
وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِی بِهِ الْإِجَابَةَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ یَا کَرِیمُ
و حال دعایى اجابت کن که به اجابت قرین گردانى در همین شب و در همین ساعت همین ساعت همین ساعت همین ساعت اى خداى با لطف و کرم
وَ خَوْفاً تَنْشُرُ (تُیَسِّرُ) لِی بِهِ کُلَّ رَحْمَةٍ وَ عِصْمَةً تَحُولُ بِهَا بَیْنِی وَ بَیْنَ الذُّنُوبِ
خوف خود را در دلم فرا دار که بواسطه آن هر گونه رحمتت را برایم منتشر گردانى و مرا عصمتى از خطا و گناه بخش که به آن میان من و گناهانم حایل سازى
حَتَّى أُفْلِحَ بِهَا عِنْدَ الْمَعْصُومِینَ عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
تا آنکه به آن عصمت نزد معصومان مظفر و سرفراز باشم به حق رحمت بى پایانت اى مهربانترین مهربانان عالم.
اعمال مخصوص شب بیست و سوم
1) خواندن سوره های روم و عنکبوت که امام صادق علیه اسلام به آن توصیه اکید نمودند
2) خواندن سوره دخان
3) خواندن سوره قدر هزار مرتبه
4) خواندن دعای معروف زیر
أَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلى آبائِهِ فِی هذِهِ السَّاعَةِ وَفی کُلِّ ساعَة
وَلِیّاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَلِیلاً وَعَیْناً حَتَّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فِیها طَوِیلاً
5) خواندن این دعاها:
دعای اول
اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی
اى خدا مرا عمر طولانى ده و رزقم را وسیع گردان و تنم را سالم بدار
وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ
و به آرزوهایم نایل ساز و اگر نام من در دفتر اهل شقاوت است محو گردان و از اهل سعادت رقم زن
فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ
که تو در کتاب آسمانى که بر پیمبر مرسل خود که رحمتت بر او و آل او باد فرستادى
یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ
فرمودى خدا هر چه را بخواهد محو و هرچه را بخواهد اثبات مى‌کندو اصل کتاب آفرینش نزد اوست هر تصرف و تغییر در عالم تواند داد.
دعای دوم
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ
اى خدا آنچه به قضا و قدر خود حتم و قطعى گردانیده اى
وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لاَ یُرَدُّ وَ لاَ یُبَدَّلُ
و در آنچه از فرمان مقام حکمت ازلیت حد و تمیز اشیاء را در شب قدر مقرر داشته که دیگر آن حکم هیچ قابل تغییر و تبدیل نیست در آن
أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ
مقام مرا از حاجیان کعبه محترم خود گردان در این سال آنهایى که حجشان مقبول و سیعشان پسندیده و لایق پاداش تو هستند و گناهانشان بخشیده‌اى و زشتی هایشان مستور و محو ساخته اى
وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی
مرا از آنان قرار ده و نیز در قضا و قدرت عمر مرا طولانى و رزقم را وسیع مقرر فرما.
دعای سوم
یَا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ وَ یَا ظَاهِراً فِی بُطُونِهِ وَ یَا بَاطِناً لَیْسَ یَخْفَى
اى خدایى که در عین پیدایى پنهانى و اى که در عین پنهانى پیدایى اى خدایى که از چشم ظاهر نهانى و از دیده دل پنهان نیستى
وَ یَا ظَاهِراً لَیْسَ یُرَى یَا مَوْصُوفاً لاَ یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لاَ حَدٌّ مَحْدُودٌ
و اى پیداى نادیدنى اى آنکه هیچ حد و تعریف و مدح و توصیف به کینونت ذات و کنه حقیقت او نخواهد رسید
وَ یَا غَائِباً (غَائِبُ) غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِداً (شَاهِدُ) غَیْرَ مَشْهُودٍ
اى غایب از نظر که همیشه حاضرى و اى حاضرى که به چشم مشاهده نخواهى شد
یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لاَ یَخْلُو (لَمْ یَخْلُ) مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ (طَرْفَةَ) عَیْنٍ
هر که تو را طلبید به تو خواهد رسید و هیچ آسمان و زمین و ما بین زمین و آسمان یک لحظه جایى از تو خالى نیست
لاَ یُدْرَکُ بِکَیْفٍ (بِکَیْفَ ) وَ لاَ یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ (بِأَیْنَ) وَ لاَ بِحَیْثٍ (بِحَیْثُ)
و حیثیت علم و ادراک تو را کیفیت نیست و مکان و جایگاه و جهت براى تو نخواهد بود
أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ
تو نور نورها و شاه شاهان عالمى علمت به تمام امور عالم محیط است
سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‌ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لاَ هَکَذَا غَیْرُهُ
منزه خدایى که مثل و مانندش در ملک هستى نیست و شنوا و بیناست منزه خدایى که او بدین اوصاف است و جز او هیچکس بدین اوصاف نیست.
و پس از آن دعا می کنی به آنچه می خواهی
دعای چهارم
یَا مُدَبِّرَ الْأَمُورِ یَا بَاعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ یَا مُجْرِیَ الْبُحُورِ
اى مدبر کارها اى برانگیزنده هر که در قبرهاست اى روان کننده دریاها
یَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا
اى نرم کننده آهن براى داود درود فرست بر محمد و آل محمد و بکن با من چنین و چنان
و بجاى این کلمه حاجات خود را بخواهد و بگوید
اللَّیْلَةَ اللَّیْلَةَ
همین امشب، همین امشب
و بلند کن دستهاى خود را به سوى آسمان یعنى در وقت گفتن یا مدبر الامور تا آخر و بگو این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته و مکرر کن آن را و بگو آن را نیز در شب آخر ماه رمضان
6) غیر از غسل در اول شب که جزء اعمال مشترک شبهای قدر است غسلی نیز در آخر شب بکند
7) صد رکعت نماز به جا آورد در هر رکعت قل هو الله أحد را ده مرتبه
8) دعاهاى صحیفه کامله را بخواند خصوصا دعاى مکارم الاخلاق و دعاى توبه
چند نکته :
1) در بین شبهای قدر شب بیست و سوم احتمال بیشتری دارد که شب قدر باشد . لذا سعی کنید دست کم حتما این شب را احیا بدارید
2) لازم نیست که حتما تمام اعمال شب های قدر را به جا بیاورید. بلکه مطابق با حال خود برخی اعمال را انتخب نموده بدون عجله و با توجه به انجام برسانید تا انشاء الله از برکات آن به بهترن نحو بهره مند گردید
3) در این شبها پرفضیلت اطرافیان، دوستان و به ویژه گذشتگان را که دستشان از دنیا کوتاه است از دعای خیرتان فراموش نکنید.
