طلسم 4 ساله بورس کی می شکند؟

به گزارش زنهار؛ ​شاخص بورس تهران چیزی نزدیک به یک ماه است که در آستانه دو میلیون واحد تقلا می‌کند. دیروز در اولین روز کاری بازار سرمایه، شاخص کل بورس افت ۱۶‌هزار‌و ۸۷ واحدی را تجربه کرده و به یک‌میلیون‌و ۹۵۷‌هزار‌و ۵۰۹ واحد رسید. دیروز ارزش بازار هم حدود شش‌هزار‌و ۹۰۷ میلیارد تومان برآورد شد.

درجازدن شاخص کل بورس در آستانه کانال دو میلیون واحد در حالی رخ می‌دهد که ارزش دلاری معاملات بورس هم روند نزولی طی کرده است. حالا اگر بهمن سال ۱۴۰۱ را نادیده بگیریم، باید گفت که با افت تراز شاخص کل و ارزش ریالی بازار سهام، در کنار ثبات نسبی قیمت دلار، ارزش دلاری بورس به یکی از کمترین سطوح خود از زمان ریزش تاریخی سال ۱۳۹۹ رسیده است. وب‌سایت خبری اکو ایران نوشته است که بورس تهران پس از ریزش تاریخی شاخص‌های آماری در نوزدهم مرداد سال ۱۳۹۹، حدود ۲۱۵ میلیارد دلار ارزش خود را از دست داده است.

در‌حال‌حاضر ارزش بازار کمتر از هفت هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. افت ارزش دلاری بورس تهران نزدیک به شش برابر افت ارزش ریالی بورس بوده است. بازار سهام در قله مرداد سال ۱۳۹۹ ارزش ریالی هفت‌هزار‌و ۷۷۸ هزار میلیارد تومانی داشته است. این در حالی است که در مرداد سال ۱۴۰۲ ارزش بازار به حدود شش‌هزارو ۹۰۷ میلیارد تومان رسیده است.

ارزش دلاری بورس تهران در انتهای بهمن ماه سال قبل سطح ۱۲۵ میلیارد دلاری را تجربه کرد که در واقع بورس تهران در بهمن ماه ۱۴۰۱ با ۳۵ درصد ارزش دلاری مرداد ماه ۱۳۹۹ فعالیت داشت و ۶۵ درصد از ارزش دلاری خود را از دست داده بود.

در ۲۵ مرداد ماه امسال هم ارزش دلاری بورس تهران به سطح ۱۴۱.۶ میلیارد دلاری رسید که به نسبت ارزش دلاری مرداد ماه ۱۳۹۹ بیش از ۶۰ درصد افت کرده است. افت ۶۰‌درصدی ارزش دلاری بورس تهران در سه‌ساله اخیر یعنی بیش از ۲۱۵ میلیارد دلار از ارزش بورس تهران آب رفته؛ درحالی‌که ارزش دلاری این روز‌ها به ۱۵۰ میلیارد دلار نمی‌رسد.

همچنین باید گفت که ظرف دو سال گذشته بورس از یک بازار ۲۲۰ میلیارد دلاری به یک بازار حدودا ۱۴۵ میلیارد دلاری تبدیل شده است.

‌شائبه فساد در بورس

نوسان بی‌رمق شاخص کل بورس و ریزش ارزش دلاری بازار سرمایه در شرایطی رخ می‌دهد که در تب‌و‌تاب انتخابات ریاست‌جمهوری بنا بود ابراهیم رئیسی به وضعیت فرسایشی بازار سرمایه رسیدگی کند؛ وضعیت فرسایشی که سهامداران از سال ۱۳۹۹ گرفتار آن شده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند از آن خلاصی داشته باشند.

شمار زیادی از سهامداران در چهار سال گذشته بخش درخورتوجهی از سرمایه خود را در بورس از دست داده‌اند و جهش قیمت دلار به آستانه کانال ۵۰ هزار تومان و رشد بی‌وقفه قیمت خودرو و مسکن نه‌تن‌ها هیچ‌کدام نتوانست وضعیت بازار سرمایه را تغییر دهد؛ بلکه حالا محاسبات دلاری نشان می‌دهد ارزش بازار سرمایه از سال ۱۳۹۹ تاکنون با ریزش درخور‌توجهی مواجه شده است.

غلامرضا سلامی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، در گفتگو با «شرق» تأکید می‌کند که عامل مهم گرفتاری بورس شائبه فساد در این بازار است. او معتقد است که این گرفتاری بزرگ از همان اواخر سال ۱۳۹۸ و اوایل سال ۱۳۹۹ رقم خورده است و با رشد حبابی و غیر‌واقعی ارزش سهام بورسی، مردم را به خریدی بزرگ ترغیب کرد.

او تأکید می‌کند که شاخص کل بورس در سال ۱۳۹۸ از حدود ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزار واحد ناگهان به دومیلیون‌و ۲۰۰ هزار واحد رسید؛ حبابی بزرگ و بی‌ارتباط با منطق وضعیت اقتصادی در آن روز‌ها که موجب شد ارزش سهام شرکت‌ها رشد غیر‌واقعی داشته باشد.

به عقیده این کارشناس تا اردیبهشت سال ۱۴۰۲ رشد غیر‌واقعی سهام شرکت‌ها تا حدی جبران و متعادل شد؛ اما از اردیبهشت ۱۴۰۲ دوباره بازار با «حادثه‌آفریدن قیمت‌های خوراک پتروشیمی» شوک دیگری را تجربه کرد.

سلامی توضیح می‌دهد که وضعیت حال حاضر بورس هیچ منطقی ندارد و این احتمال به نظر می‌رسد که فسادی در این بازار جریان دارد که از نوسان‌گیری سود می‌برند و سرمایه درخورتوجهی در بازار سرمایه دارند. کسانی که می‌توانند، قیمت سهام را تعمدا پایین می‌آورند و در نرخ‌های پایین خرید کرده و با بالابردن قیمت‌ها، سهام خریداری‌شده را می‌فروشند و سود‌های خیره‌کننده به جیب می‌زنند.

بنا بر توضیحات این تحلیلگر ارشد بازار سرمایه مشخص نیست که روی چه حسابی سهام شرکت‌های زیان‌دهی مانند خودروسازان که زیان انباشته هنگفتی دارند، رشد می‌کند یا چگونه سهام ارزنده برخی شرکت‌های سودآور به صورت مصنوعی در نرخ‌های پایین نگه داشته می‌شوند؟

سلامی معتقد است تا وقتی جریان مد‌نظر از بازار سرمایه رخت برنبسته است، شاهد مال‌باختگی سهامداران خرد و سود‌های یک‌شبه و افسانه‌ای سهامداران بزرگ هستیم. به اعتقاد این کارشناس در‌صورتی‌که عزمی برای نظارت جدی و شناسایی فساد در بورس شکل بگیرد، بازار می‌تواند تا پایان امسال رشد ۲۰ تا ۳۰‌درصدی را تجربه کند و سهام برخی شرکت‌ها قابلیت رشد تا صددرصد را هم دارد.

‌بورس در شرایط غیرعادی

شرایط غیرعادی بورس توصیفی است که مریم محبی، دیگر کارشناس بازار سرمایه، از این وضعیت دارد. او به وب‌سایت تخصصی بورس‌پرس گفته است که «بازار سرمایه این روز‌ها در سردرگمی عجیبی فرو‌رفته است و بازار به‌شدت نسبت به انتشار اخبار حساس شده و در شرایط کنونی نسبت به اخبار مثبت و منفی واکنش عجیب‌و‌غریبی نشان می‌دهد و در حقیقت باید گفت که در شرایط کنونی بازار سهام کاملا بی‌ثبات و ناپایدار شده و عوامل دیگری به غیر از عوامل بنیادی و تکنیکال بر حال این روز‌ها اثرگذار است. همچنین به دلیل افزایش نااطمینانی‌ها درباره آینده بازار، کوچ نقدینگی قوت گرفته است».

او در ادامه گفته است: «سیاست‌گذاری‌های یک بام و دو هوا، بزرگ‌ترین ضربه را به بازار سرمایه وارد کرده است؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود روند کم‌رمق کنونی ادامه‌دار باشد. تا زمانی که سایه ترس عزم سفر نکند، کمتر می‌توان روز‌های درخشانی را برای بازار سهام متصور بود».

آرش شهریاری، کارشناس بازار سرمایه، هم با اشاره به ریزش سنگین ارزش دلاری بورس به اقتصاد۲۴ گفته است که «جامعه سهامداری کشور یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌هایی است که با توجه به تعارض منافعی که ممکن است میان سهامداران و مدیران یا حتی بازیگران عمده حقوقی بازار به وجود بیاید، لازم است تلاش مقام‌های نظارتی در راستای ایجاد اعتماد در این بازار حرکت کند. متأسفانه در ماه‌های اخیر، اعتماد به حلقه مفقوده بورس تهران تبدیل شده است و همین موضوع باعث شد تا شاخص کل بورس تهران در معاملات این روز‌ها به زیر محدوده مهم دو میلیون واحدی برسد».

او تأکید کرده است: «طولانی‌شدن اصلاح در بازار سرمایه و تبدیل آن به روندی فرسایشی سبب شده چشم‌انداز بازار مذکور برای سهامداران خرد همچنان نامشخص و با، اما و‌اگر‌های فراوان همراه باشد و روند دادوستد‌های سهام نشان می‌دهد بازگشت اعتماد و پول به بورس با موانعی مواجه شده است. آنچه در دو ماه گذشته در این بازار رخ داده، حاکی از آن است که راه برای بازگشت به مدار تعادلی و جهش‌های جدی باز نیست. رفتار سرمایه‌گذاران نیز به‌وضوح بر این نکته تأکید می‌کند».

پیش‌از‌این با افشای نامه‌هایی درباره قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها و صنعت خودروسازی شائبه‌هایی از رانت اطلاعاتی در بازار سرمایه ایجاد شد و اعتراض بسیاری از سهامداران و فعالان بورس را به دنبال داشت.