روسیه و ایران می‌توانند متحد رسمی باشند؟
در حال حاضر، مبارزه با ایالات متحده در خاورمیانه بدون دخالت مستقیم روسیه در حال انجام است. ما ندیده‌ایم که گروه‌های منطقه حجم زیادی از تسلیحات روسی دریافت کنند. اما اگر درگیری اوکراین متوقف شود یا شدتش کمتر شود، احتمال افزایش دخالت روسیه در خاورمیانه افزایش خواهد یافت.
به گزارش زنهار، دلایل زیادی وجود دارد که چرا روسیه و ایران متحد رسمی نیستند. آنها به یکدیگر اعتماد تام ندارند. آنها در بازارهای انرژی با یکدیگر رقابت می‌کنند. و ایدئولوژی ایران با محافظه کاری روسیه همخوانی ندارد. با این حال، وقتی صحبت از مسائل نظامی می‌شود، آنها در حال نزدیک شدن هر چه بیشتر به هم هستند و در مخالفت خود با ایالات متحده با هم متحد می‌شوند.
به نوشته بنیاد کارنگی و اندیشکده استیمسون، در حال حاضر، مسکو نقش محدودی در درگیری ادامه دار در خاورمیانه ایفا می‌کند. اما کرملین خود را متقاعد کرده که ایالات متحده از اوکراین برای راه اندازی یک جنگ نیابتی علیه روسیه استفاده می‌کند. و این بدان معناست که روسیه احتمالاً بر این باور است که از حق شروع جنگ نیابتی با ایالات متحده در هر نقطه از جهان، از جمله خاورمیانه، برخوردار است.
ادعاها درباره انتقال پهپادهای ایرانی به روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین چیز جدیدی نیست. اخیراً هم ادعاهایی درباره انتقال موشک‌های بالستیک ایرانی به روسیه مطرح شده است. محموله‌های موشکی ادعایی، در صورت تائید، سطح کیفی متفاوتی از همکاری و همچنین تغییر پویایی در خاورمیانه را نشان میدهد که ممکن است به عنوان نیروی محرکه تصمیم تهران عمل کرده باشد. هر چند تهران و مسکو این ماجرا را رد کرده‌اند.
ایران به طور سنتی در انتقال موشک‌های بالستیک به روسیه مردد بوده است، زیرا واکنش ایالات متحده، و به خصوص کشورهای اروپایی را در نظر دارد چون تا اکتبر 2023، زمانی که تحریم تسلیحاتی سازمان ملل برای انتقال موشک به ایران به پایان رسید، احتمال داشت که اعضای اروپایی شورای امنیت سازمان ملل مکانیسم ماشه را در برنامه جامع اقدام مشترک 2015 فعال کنند. اما اکنون ایران از نظر قانونی قادر به تامین موشک‌ها است و تحریم این انتقال تسلیحاتی داوطلبانه است. کشورهای اروپایی تصمیم گرفتند تحریم‌های صادرات موشک را حفظ کنند، اما نمی‌توانستند مجازات‌های جهانی سازمان ملل را دوباره اعمال کنند.
جنگ غزه نیز تأثیر بسزایی بر تفکر ایران داشته است. پیش از 7 اکتبر 2023، ایالات متحده و ایران توافقی را منعقد کرده بودند که بر اساس آن ایران انباشت اورانیوم بسیار غنی شده خود را کاهش داد و پنج شهروند آمریکایی دوتابعیتی را در ازای دسترسی به 6 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی منجمد خود و اعمال کمتر سختگیرانه تحریم‌های نفتی ایالات متحده آزاد کرد. از زمان حمله حماس و انتقام‌جویی اسرائیل، تنش‌ها بین آمریکا و نیروهای تحت حمایت ایران از غزه گرفته تا سوریه، عراق و دریای سرخ افزایش یافته است. این امر شانس توافقات بیشتر آمریکا و ایران را کاهش داده است.
بده بستان‌ها
همچنین سوال بده بستان‌ها وجود دارد. اکنون که جنگ روسیه در اوکراین وارد سومین سال شده است، مسکو به تسلیحات نیاز دارد و ممکن است در پاسخ به درخواست‌های ایران برای تسلیحات روسی با فناوری پیشرفته‌تر، حاضر به دادن امتیازات بیشتری باشد.
همچنین ادعا شده است که روسیه در حال ساخت پهپادهای مشابه ایرانی است که مستلزم ایجاد یک کارخانه کامل برای تولید پهپادها در خاک روسیه است. ادعاهایی که صریحا از سوی تهران و مسکو رد شده است. در نوامبر 2023، تهران اعلام کرد که جت‌های جنگنده سوخو 35 روسی و همچنین بالگردهای تهاجمی Mi-28 را دریافت خواهد کرد. این معامله به عنوان نهایی گزارش شده بود اما ظاهرا هنوز اتفاق نیفتاده است. ادعاهای ارسال موشک‌های بالستیک ایران به روسیه در صورت تائید، می‌تواند حاکی از آن باشد که جنگنده‌ها، بالگردها و شاید حتی سامانه دفاع موشکی اس-400 به زودی به تهران ارسال خواهند شد. در فوریه 2024، روسیه همچنین یک ماهواره ایرانی را به مدار زمین فرستاد تا روابط رو به رشد در صنعت فضایی را نشان دهد.
همه اینها نشان می دهد که چگونه درگیری های نظامی در اوکراین و خاورمیانه به طور فزاینده‌ای در هم تنیده شده‌اند و فناوری‌های نظامی در هر دو جهت به اشتراک گذاشته شده است. حماس قبلاً تانک‌های اسرائیلی را با کوادکوپتر در غزه منهدم کرده است، تاکتیکی که توسط سربازان اوکراینی و روسی ساخته شده است. و روسیه موافقت کرده است که هوانوردی نظامی به ایران بدهد: هم جت های جنگنده و هم هلیکوپتر.
روابط نظامی ایران و روسیه ذیل سطح وسیع تری از همکاری‌ها قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، تهران در دسامبر 2023 به توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا به رهبری روسیه دست یافت. در همان ماه، این دو همچنین اعلام کردند که به امضای یک توافقنامه دوجانبه بزرگ نزدیک هستند. این به احتمال زیاد جایگزین قرارداد 10 ساله‌ای خواهد شد که در سال 2001 امضا شد و چندین بار تمدید شد. قرارداد جدید ۲۰ ساله است و از نظر همکاری‌های نظامی، اقتصادی و سیاسی جاه طلبانه‌تر است. در 28 فوریه 2024، الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه و جواد اوجی، وزیر نفت ایران، 15 یادداشت تفاهم را در نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه در تهران امضا کردند. با وجود چنین توافقاتی، تجارت دوجانبه در سال 2023 با 17 درصد کاهش، به 5 میلیارد دلار رسید.
فرصت گسترش همکاری
در حال حاضر مشهودترین همکاری روسیه و ایران علیه ایالات متحده در خاورمیانه در سوریه بوده است. در حالی که گروه‌های طرفدار ایران راکت‌هایی را به سمت اهداف ایالات متحده پرتاب می‌کنند، جت‌های روسی با دارایی‌های هوایی ایالات متحده شاخ به شاخ می‌شوند و مانورهای خطرناکی را علیه هواپیماها و پهپادهای آمریکایی انجام می‌دهند.
فرصت‌های زیادی برای گسترش این همکاری وجود دارد. از این گذشته، سیاست خارجی روسیه اغلب مبتنی بر این اصل است که «هر کاری که ایالات متحده می تواند انجام دهد، ما نیز می‌توانیم انجام دهیم.» به رسمیت شناختن مناطق جدا شده از قفقاز جنوبی از سوی مسکو، آبخازیا و اوستیای جنوبی، حمایت از جدایی‌طلبان در اوکراین، و تهاجم تمام عیار به اوکراین در سال 2022، همگی توسط کرملین به عنوان مشابه اقدامات قبلی ایالات متحده توجیه شده است. اگر مقامات روسی بر این باورند که ایالات متحده در حال جنگ نیابتی علیه روسیه در اوکراین است، منطق حکم می‌کند که این حق را دارد که جنگ نیابتی خود را علیه ایالات متحده در هر نقطه از جهان آغاز کند.
خاورمیانه آشکارترین مکان برای شعله ور کردن چنین درگیری خواهد بود. نه تنها احساس ضدآمریکایی در آنجا موج می‌زند، بلکه موضع کنونی واشنگتن مبهم است. نیروهای ایالات متحده آسیب پذیر به نظر می‌رسند و روسیه در حال حاضر زیرساخت‌های نظامی در منطقه در سوریه و شریک مناسب -ایران- را دارد.
در حال حاضر، مبارزه با ایالات متحده در خاورمیانه بدون دخالت مستقیم روسیه در حال انجام است. ما ندیده‌ایم که گروه‌های منطقه حجم زیادی از تسلیحات روسی دریافت کنند. اما اگر درگیری اوکراین متوقف شود یا شدتش کمتر شود، احتمال افزایش دخالت روسیه در خاورمیانه افزایش خواهد یافت. صنعت دفاعی رو به رشد روسیه و تعداد بالای نیروهای روسی با تجربه میدان نبرد می‌تواند به راحتی به خاورمیانه هدایت شود. از سربازان و تسلیحات روسی توسط گروه‌هایی که مایل به تشدید مبارزه خود علیه « استعمار نو آمریکا» هستند استقبال می‌شود.
