مذاکرات در دوراهی توافق یا تعلیق چندماهه
آمریکا بالاخره پس از ۱۰ روز پاسخ خود را به پیش‌نویس ارائه شده از سوی اتحادیه اعلام کرد؛ پاسخی که اکنون در تهران در دست بررسی های کارشناسی است تا در روزهای آینده به سطح تصمیم‌گیری برسد.
به گزارش زنهار؛ پاسخ آمریکا به اتحادیه اروپا و همچنین تهران، که با تعلل قابل‌توجهی نیز همراه بود، گمانه‌زنی‌های بسیاری را به‌دنبال داشت. در این میان در نخستین ساعات اعلام ارائه پاسخ از سوی واشنگتن، یک خط خبری درحال پررنگ شدن بود که تأکید داشت پاسخ آمریکا به ایران «قاطع» بوده و بسیاری از نقطه‌نظرات تهران بی‌پاسخ مانده و انتظارات جمهوری اسلامی برآورده نشده است.
این خط خبری اما با واکنش تلویحی تهران مواجه شد و مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده ایران در توییتی ادعاها در این زمینه را تکذیب کرد. محمد مرندی در توییتی با تأکید براینکه نمی‌تواند وارد جزئیات شود، گفت: «این ایده که «پاسخ قاطعانه» از سوی آمریکا آمده، اشتباه است.»
آنچه در این میان اهمیت ویژه‌ای دارد، این است که بررسی‌ها در ایران، فارغ از فضاسازی‌ها و تعیین ضرب‌الاجل‌ها، ادامه دارد و همچنان‌که فرافکنی‌ها تاکنون تأثیری بر راهبردهای اتخاذ شده از سوی جمهوری اسلامی نداشته، در شرایط حساس کنونی نیز ملاک اصلی برای تهران، سازگاری متن پیشنهادی با «منافع ملی» و «خطوط قرمز» اعلام شده است؛ موضوعی که در روزهای اخیر بارها مورد تأکید تصمیم‌سازان کشورمان قرار گرفته است.
ایران از حقوق خود کوتاه نمی‌آید
با توجه به چنین رویکردی هم بود که وزیر امور خارجه کشورمان در رایزنی‌های برجامی روزهای اخیر خود، بار دیگر تأکید کرد: جمهوری‌اسلامی تحت هیچ شرایطی از تأمین حقوق مردم کوتاه نخواهد آمد. حسین امیرعبداللهیان که در سفر منطقه‌ای به آفریقا به‌سر می‌برد، پس از گفت‌وگوی تلفنی با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «گوترش در این گفت‌وگو روند توافق رفع تحریم‌ها را مثبت خواند و ابراز امیدواری کرد مذاکرات وین به نتیجه‌ای رضایت‌بخش منتهی شود، ضمن تشکر از تلاش‌های سازنده دبیرکل به ایشان گفتم: آمریکا به پیشنهادات پاسخ داده است و اکنون ما در حال بررسی این پاسخ هستیم. در اینکه ما اراده جدی و واقعی برای رسیدن به توافق قوی و پایدار داریم شکی نیست، اما از حقوق مردم در هیچ شرایطی کوتاه نخواهیم آمد... امروز وقت آن است تمامی طرف‌ها اراده خودشان را در عمل اثبات کنند.»
از سوی دیگر وزیر امورخارجه کشورمان با همتای قطری خود نیز به‌صورت تلفنی گفت‌وگو کرد و دوطرف پیرامون آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریم‌ها بحث و تبادل‌نظر کردند. محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی در این گفت‌وگو ضمن تأکید بر اینکه دستیابی به توافق هسته‌ای عادلانه به نفع امنیت و ثبات منطقه است، گفت: قطر مشتاقانه منتظر است تهران و واشنگتن برای احیای توافق هسته‌ای به اجماع برسند.
جدیت ایران در مسائل پادمانی
در این میان اما سخنان وزیر امورخارجه کشورمان درجمع ایرانیان مقیم تانزانیا حکایت از آن دارد که مسائل پادمانی، همچنان یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف در مسیر دستیابی به توافق در وین است. امیرعبداللهیان در این نشست با اعلام اینکه پاسخ طرف آمریکایی دریافت شده و ایران درحال بررسی و آنالیز دقیق آن است، تأکید کرد: «روی مسائل باقیمانده پادمانی، بسیار جدی هستیم و به هیچ‌وجه حاضر نیستیم در شرایطی که همه طرف‌ها به برجام برمی‌گردند، برخی اتهام‌های سیاسی و بی‌اساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران همچنان باقی مانده باشد و آنها بخواهند مانند «استخوان لای زخم» هر زمان که خواستند، این ادعاهای برخاسته از رژیم صهیونیستی را تکرار کنند.»
وی به این نکته هم اشاره کرد که «چنانچه بررسی‌های ما به نقطه‌ای برسد که جمع‌بندی تیم کارشناسی ایران تأمین منافع ما و رعایت ملاحظات و خطوط قرمز جمهوری اسلامی باشد، گام بعدی جمع شدن و حضور وزرای امور خارجه در وین برای جمع‌بندی گفت‌وگوها و توافق‌هاست و براساس جدول زمانبندی که درباره آن بررسی‌های کارشناسی ما در دست اقدام است، امیدواریم بتوانیم به مراحل بعدی هم وارد شویم.» امیرعبداللهیان همچنین تأکید کرد تا زمانی که ایران از رعایت خطوط قرمز و حصول منافع ملت مطمئن نشود، هیچ عجله‌ای در این موضوع نخواهد کرد.
واکنش‌ها به پاسخ آمریکا
در چنین شرایطی پاسخ ارائه شده از سوی آمریکا با واکنش‌های متفاوتی همراه شد؛ مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این زمینه با اشاره به دریافت پاسخ واشنگتن، گفت که فکر می‌کند این پاسخ «بسیار معقول» بوده است. جوزپ بورل پیش‌از این پاسخ ایران به طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا را نیز «معقول» ارزیابی کرده بود.
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی وین نیز در توییتی به این موضوع واکنش نشان داد و گفت که مشارکت‌کنندگان در مذاکرات حق دارند خواستار تغییراتی در متن توافق شوند. میخائیل اولیانوف، دراین باره نوشت: «پیشنهاد هر پیش‌نویس جدید سبب طولانی‌تر شدن مذاکرات وین برسر برجام می‌شود. این ممکن است مایه تأسف باشد، اما شرکت‌کنندگان حق دارند براساس رویه‌های معمول در دیپلماسی چندجانبه، خواستار تغییراتی در متن شوند؛ باید صبور باشیم.»
معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز در جریان یک کنفرانس خبری تأکید کرد: «ما همچنان معتقدیم بازگشت دوجانبه به پایبندی به توافق، نه‌تنها در راستای منافع ملی آمریکاست، بلکه قدمی مهم برای خاورمیانه محسوب می‌شود.» ودانت پاتل اگرچه درباره جزئیات پاسخ آمریکا اظهارنظر نکرد، اما گفت که در این زمینه با تل‌آویو رایزنی‌هایی انجام شده است. از سوی دیگر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با شبکه «فرانسه ۲۴» گفت: مذاکرات برای احیای برجام درحال پیشرفت است. رافائل گروسی همچنین تأکید کرد که توافق میان طرفین چندان دور نیست.
در این میان اما افزایش تقلای ضدبرجامی تل‌آویو از نارضایتی آنها از روند گفت‌وگوها حکایت دارد. در چنین شرایطی هم بود که رسانه‌های صهیونیستی اعلام کردند با توجه به نزدیک شدن به امضای توافق هسته‌ای، رئیس‌جمهور آمریکا گفت‌وگوی تلفنی با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی را نپذیرفته و وزیر دفاع آمریکا نیز احتمالا با بنی گانتس دیدار نخواهد کرد.
مذاکرات در دوراهی توافق یا تعلیق چندماهه
کورش احمدی، دیپلمات سابق ایران درباره گمانه‌زنی‌ها پیرامون پاسخ ارائه شده از سوی واشنگتن به همشهری گفت: با وجود اینکه درباره محتوای پاسخ طرف آمریکایی به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا چیز زیادی نمی‌دانیم، اما آن‌گونه که از گمانه‌زنی‌ها برمی‌آید، مباحث طرح شده تفصیلی و همراه با جزئیات است. او با تأکید بر اینکه این پاسخ برخلاف انتظار اتحادیه اروپا، «بله» یا «خیر» نیست، افزود: واشنگتن ظاهرا برخی مباحث را پذیرفته و بعضی دیگر از محورهای مدنظر جمهوری اسلامی را نیز نپذیرفته که حل موضوع نیازمند رایزنی‌های بیشتر است. نکته این است که واشنگتن «بله» یا «خیر» نگفته است.
وی با بیان اینکه طول کشیدن ۱۰ روزه پاسخگویی از سوی طرف آمریکایی نشان میدهد ممکن است هنوز با دستیابی به توافق فاصله داشته باشیم، گفت: وضعیت کنونی حکایت از آن دارد که پاسخ ایران نیز تفصیلی خواهد بود و نیازمند بررسی بیشتر در ساختارهای تصمیم‌سازی است.
این کش و قوس ممکن است یکی، دو هفته به‌طول انجامد. احمدی افزود: با توجه به شرایط موجود، گمان می‌کنم فرایند کنونی طی چند روز نخست ماه سپتامبر (۱۰ شهریور) یا حل می‌شود یا اینکه با وقفه‌ای چند ماهه مواجه خواهد شد. موضوع این است که در این مقطع زمانی از یک‌سو اجلاس فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مباحث مطرح در شورای حکام را در پیش داریم و از سوی دیگر مجمع عمومی سازمان ملل برگزار خواهد شد.
این تحولات ممکن است شرایط را تغییر دهد. این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: با توجه به اینکه اتحادیه اروپا نحوه مواجهه ایران و آمریکا با متن پیشنهادی خود را نوعی خدشه به اعتبارش می‌داند، طرفین را تحت فشار قرار خواهد داد. احمدی افزود: به‌نظر می‌رسد بحث پادمان و زمانبندی رفع تحریم‌ها از کلیدی‌ترین موضوع‌های باقیمانده است.
وی گفت: گذشته از اینکه تل‌آویو تلاش می‌کند پاسخ آمریکا را متأثر از فشارهای خود نشان دهد، باید در نظر داشت که دولت بایدن با مشکلات داخلی نیز دست به‌گریبان است. در روزهای اخیر درحالی‌که جمهوریخواهان درحال حمله به دولت در زمینه توافق با ایران بودند، دمکرات‌ها سکوت پیشه کردند و واکنشی در حمایت از راهبردهای برجامی دولت نشان ندادند؛ موضوعی که نشان میدهد واشنگتن با مخالفت‌های داخلی مهمی دراین عرصه مواجه است.
منبع: روزنامه همشهری
