چگونه با اثرات ترومای جمعی مقابله کنیم؟
محمدرضا احمدی گفت: به این نکته مهم توجه کنید که شما بازمانده این رویداد هستید نه قربانی آن. با دوستی معتمد یا کارشناس سلامت روان صحبت کنید. تمرین ذهن‌آگاهی هم می‌تواند به افزایش سلامت جسم و روان شما کمک کند.
به گزارش زنهار؛ محمدرضا احمدی، روانشناس و مشاور خانواده در گفتگو با خبرنگار منیبان در پاسخ به این سوال که ترومای جمعی چیست، گفت: ترومای مشترک به نوعی فشار روانی اطلاق می‌شود که بر بسیاری از مردم یک جامعه یا فرهنگ آن جامعه تأثیر می‌گذارد. این حالت روانی در واکنش به یک آسیب ویرانگر مشترک در سطح جامعه اتفاق می‌افتد. هرچند این وقایع آسیب‌زا هستند، باید آن روی سکه را هم دید. این چالش‌ها به جامعه فرصت رشد و تغییر می‌دهند. همان‌طور که مشکلات فردی می‌توانند به اصلاح ما کمک کنند، رویدادهای آسیب‌زا هم ممکن است به رشد جامعه منتهی شوند.
او با اشاره به دلایل اصلی ترومای جمعی عنوان کرد: هر رویداد ناخوشایندی که برای مردم یک جامعه رخ می‌دهد، ممکن است به ترومای جمعی منجر شود. این نوع اتفاقات اغلب سیاست و احساسات ملی را تغییر می‌دهند و حتی ممکن است بر تصمیمات شخصی افراد جامعه مانند بچه‌دارشدن یا نشدن نیز تأثیر بگذارند. این رویدادها تا مدت‌ها بعد نیز در حافظه جمعی مردم باقی می‌مانند و بر ارزش‌ها، باورها و سبک زندگی افراد جامعه اثر می‌گذارند. چند نمونه از رویدادهایی که باعث ترومای جمعی می‌شوند عبارت‌اند از: سقوط هواپیما؛ حملات تروریستی؛ قحطی؛ جنگ و درگیری‌های نظامی؛ بیماری‌های همه‌گیر؛ رکود اقتصادی؛ نسل‌کشی؛ بلایای طبیعی مانند طوفان و زلزله و سونامی. این حوادث ممکن است گروهی کوچک مانند خانواده یا گروهی بزرگ‌تر مثل مردم یک کشور را درگیر کنند. نیازی نیست افراد که از درگیر رویداد شده باشند و تماشای اخبار مربوط به آن نیز ممکن است سبب گسترش ترومای جمعی شود. حوادث آسیب‌زا می‌توانند سلامت روانی، نحوه رفتار، احساس، مشارکت جمعی و حتی تربیت فرزندان یک جامعه را تغییر دهند.
احمدی با بیان ترومای جمعی در ایران گفت: متأسفانه وقایع آسیب‌زا در گوشه و کنار جهان کم اتفاق نیفتاده‌اند. مردم کشور ما نیز چنین حوادثی را از سر گذرانده‌اند. اسیدپاشی‌هایی که در اصفهان اتفاق افتاد، نمونه بارز آن است. این حملات بر جامعه ایرانی تأثیرات شدیدی داشت و هنوز هم می‌توانید تأثیرات روانی آن را در سطح جامعه مشاهده کنید.
این روانشناس درخصوص اثرات ترومای جمعی بیان کرد: آسیب‌های اجتماعی در وهله اول سلامت روان افراد جامعه را هدف می‌گیرند. تأثیر روانی این آسیب‌ها ممکن است تا سال‌ها میان اعضای یک جامعه مشاهده شود. شایع‌ترین این مشکلات روانی همان اختلال استرس پس از سانحه است که احساس ناامنی و استرس را میان مردم افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است به بروز حملات پانیک یا اضطراب فلج‌کننده در افراد منجر شود. کاهش اعتمادبه‌نفس و بحران وجودی نیز از دیگر مسائل روانی هستند که ترومای جمعی ایجاد می‌کند. اگر اجداد شما درگیر یک ترومای مشترک شده باشند و مشکل آنها به‌درستی حل نشده باشد، شما نیز با مسائل پس از آن درگیر می‌شوید. اگر تروما از نسلی به نسل دیگر منتقل شود، به آن ترومای میان‌نسلی می‌گویند. این تروما بسیار ویرانگر است، چراکه اغلب در ناخودآگاه افراد شکل می‌گیرد. برای حل این مشکل باید از درمانگرهای حرفه‌ای کمک گرفت تا نسل‌های بعدی در امان باشند.
او ادامه داد: رابطه بخش مهمی از زندگی ماست. اگر روابطی سالم و پرنشاط نداشته باشیم، نمی‌توانیم از لحظات سخت زندگی عبور کنیم. هنگامی که روابط ما آشفته و دردآور شوند، بیش از همیشه آسیب می‌بینیم. ترومای جمعی بر روابط ما اثر می‌گذارد و ممکن است باعث رواج بی‌اعتمادی بین افراد جامعه شود. کرونا نمونه خوبی برای درک تأثیر تروما بر کودکان و نوجوانان است. این بیماری همه‌گیر باعث شد که بسیاری از کودکان و نوجوانان از مدرسه و گروه هم‌سالان خود دور شوند. علاوه بر این، بسیاری از آنها والدین خود را بر اثر این بیماری از دست دادند. در نتیجه مشکلات روانی مانند افسردگی، استرس و اضطراب میان آنها افزایش یافت.
احمدی با اشاره به اینکه چگونه باید با اثرات ترومای جمعی مقابله کنیم، گفت: آگاه‌شدن اولین گام است. سعی کنید درباره موقعیت فعلی و تأثیر رویداد آسیب‌زا بر شما، خانواده و اطرافیانتان آگاهی بیشتری کسب کنید. به این نکته مهم توجه کنید که شما بازمانده این رویداد هستید نه قربانی آن. با دوستی معتمد یا کارشناس سلامت روان صحبت کنید. تمرین ذهن‌آگاهی هم می‌تواند به افزایش سلامت جسم و روان شما کمک کند. در گام بعدی برای شناخت و بیان احساسات خودتان تلاش کنید. این‌طوری در برابر شرایط سخت انعطاف‌پذیرتر می‌شوید. تقویت حس قدردانی نیز به سازگاری بیشتر شما با شرایط کمک می‌کند. تحمل فجایع دردناک کار ساده‌ای نیست اما در همین شرایط نیز می‌توانیم روزنه‌های امید را پیدا کنیم.
او در پایان تاکید کرد: در شرایط سخت ممکن است از وضعیت جسم خود غافل شویم، درحالی که حفظ سلامت جسم به سلامت روان کمک می‌کند. برای حفظ سلامت جسمانی خود از خواب شبانه کافی، نوشیدن آب کافی، پرهیز از مصرف قند و چربی زیاد و ورزش غافل نشوید. ضمن اینکه پیداکردن گروهی از افراد که مثل شما ترومای جمعی را تجربه کرده‌اند، اهمیت بسیاری دارد. در کنار آنها می‌توانید خودِ واقعی‌تان باشید و لازم نیست احساسات‌تان را پنهان کنید. صحبت‌کردن با این گروه‌ها و دریافت حمایت اجتماعی راهی فوق‌العاده برای درمان جمعی شماست.
ترومای جمعی یکی از معضلات روانی جوامع است اما مجبور نیستیم آن را تنهایی تحمل کنیم. ایجاد ارتباط با انسان‌های معتمد سبب تقویت انعطاف‌پذیری و سلامت روان ما می‌شود. اگر با ترومای جمعی دست به گریبان شده‌اید، همین امروز با یک دوست معتمد یا روان‌درمانگر تماس بگیرید. با صحبت‌کردن درباره شرایط سخت، زندگی متفاوتی خواهید داشت.
